Westers kwatrijn

Hoe klinkt een limerick?

(ke)DENG ke ke DENG ke ke DENG (ke)
(ke)DENG ke ke DENG ke ke DENG (ke)
(ke)DENG ke ke DENG (ke)
(ke)DENG ke ke DENG (ke)
(ke)DENG ke ke DENG ke ke DENG (ke)

Dit is het metrum van een limerick. Het is een driedelig metrum.
Het rijmschema is aabba.

metrum en ritme

Wat is metrum?
Metrum is de regelmatige afwisseling van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen in een gedicht.

Is metrum hetzelfde als ritme?
Nee, maar het heeft er wel mee te maken. Ritme is meer dan alleen maar metrum.

Wat is ritme dan?
Ritme is de min of meer regelmatige afwisseling van klanken. Het gaat dan niet alleen om klemtonen, maar ook om de nadruk die een bepaald woord of een bepaalde lettergreep krijgt: hoe luid je het zegt en hoe lang je de klank aanhoudt. Rijm is ook ritme: regelmatig terugkerende klank.

Hebben alle gedichten ritme?
Allemaal.

Hebben alle gedichten metrum?
Nee, voor het aanbrengen van een metrum moet de dichter speciaal moeite doen.

Hebben sonnetten metrum?
Als het goed is wel.

Heb je verschillende soorten metrum?
Ja. Voor het gemak onderscheid ik ze hier in twee soorten: tweedelig en driedelig.

Wat voor metrum heeft een sonnet?
Een sonnet heeft een tweedelig metrum. We noemen dat ook wel: een jambisch metrum.

Wat is een jambe?
Een jambe is de combinatie van een beklemtoonde en een onbeklemtoonde lettergreep: zwak-sterk, ke-DENG. De jambe is de versvoet van het sonnet.

Wat is een versvoet?
Een versvoet is de ritmische eenheid in een metrisch gedicht. Als je het zou opschrijven als muziek, dan is een versvoet dat wat er tussen twee maatstrepen staat.

Staan er in iedere regel evenveel versvoeten?
Meestal wel. Gewoonlijk bevat iedere regel van een sonnet vijf beklemtoonde lettergrepen, om en om afgewisseld met onbeklemtoonde. Een regel mag beginnen en/of eindigen met een beklemtoonde of een onbeklemtoonde lettergreep, maar er staan steeds evenveel beklemtoonde lettergrepen in. In een vijfvoetige regel krijg je dus:

(ke)-DENG ke-DENG ke-DENG ke-DENG ke-DENG (ke)

Dit heet jambische pentameter; ik noem hem meestal jambische vijfvoeter.

Een andere manier om het metrum weer te geven is met boogjes, of v-tjes, en streepjes. Een v-tje is dan een onbeklemtoonde lettergreep en een streepje een beklemtoonde. De bovenstaande regel, met vijf keer DENG, ziet er dan zo uit:

(v)_v_v_v_v_(v)

Een jambische vijfvoeter heeft dus vijf beklemtoonde lettergrepen en vier, vijf of zes onbeklemtoonde. Dat wil zeggen dat de hele regel in totaal negen, tien of elf lettergepen telt.

Reacties zeer welkom.
Overnemen met toestemming en bronvermelding.